Czas 45 minut45 minut

Ryby bałtyckie, a łańcuch pokarmowy

Ryby bałtyckie są elementem złożonego łańcucha pokarmowego. Na jego końcu znajdują się ludzie. Dla przetrwania każdego ogniwa łańcucha ważna jest równowaga w całym ekosystemie. Jej zachwianie może mieć bardzo złe konsekwencje. 

Czas 45 minut45 minut

Dorsz

Dorsz jest gatunkiem szczególnie istotnym dla rybołówstwa na Morzu Bałtyckim, ponieważ dorsze zjadają szproty i śledzie. Szproty i śledzie zaś żywią się ikrą dorsza i małymi dorszami. W efekcie wielkość stad dorsza wpływa na wielkość stad śledzia oraz szprota i odwrotnie - rosnąca populacja szprota i śledzia oznacza więcej pokarmu dla dorsza i większe możliwości ekspansji, lecz jednocześnie powoduje zwiększoną presję na ikrę dorszy. Zachwianie tej równowagi wpływa negatywnie na wszystkie elementy ekosystemu.
źródło: msc.org

W dalszej części lekcji przyjrzymy się dokładniej temu łańcuchowi. 

Dorsz

Łańcuch pokarmowy Morza Bałtyckiego

Czas 45 minut45 minut

Organizmy roślinne

Początek łańcucha pokarmowego Morza Bałtyckiego stanowią organizmy roślinne, zwane fitoplanktonem i fitobentosem.

Organizmy roślinne
Czas 45 minut45 minut

Fitoplankton

Fitoplanktonem nazywamy mikroskopijne organizmy roślinne, które biernie unoszą się w wodzie - czerpią one pożywienie z docierającego do nich słońca (np. okrzemki, brunatnice, sinice)

Fitoplankton
Czas 45 minut45 minut

Fitobentos

Fitobentosem nazywamy rośliny porastające dno Bałtyku, które mają różny kolor w zależności od głębokości, czyli od ilości światła, które bierze udział w procesie fotosyntezy (im głębiej, tym bardziej ich odcień zmienia się z zielonego, przez żółty, do czerwonego). Są to np. zielenice (np. gałęzatka, taśma), brunatnice (np. morszczyn), krasnorosty (np. widlik, rozróżka) i rośliny kwiatowe (np. trawa morska).

bentos - organizmy związane z dnem

Czas 45 minut45 minut

Organizmy zwierzęce

Kolejny grupę stanowią organizmy zwierzęce:

  • zooplankton - mikroorganizmy zwierzęce, które biernie unoszą się w wodzie - w ich skład wchodzą też larwy ryb - żywią się fitoplanktonem,
  • zoobentos, czyli organizmy zwierzęce, które mieszkają na dnie, takie jak małże czy omułki - żywią się bakterioplanktonem i fitoplanktonem. 
Organizmy zwierzęce
Czas 45 minut45 minut

Nekton

Kolejne ogniwo łańcucha pokarmowego stanowi nekton, czyli ryby i zwierzęta morskie, które ogólnie możemy podzielić na: 

  • ryby przybrzeżne - żywią się fitobentosem lub w przypadku drapieżników - innymi rybami,
  • ryby przydenne - żywią się zoobentosem i mniejszymi rybami,
  • ryby pelagiczne - ryby, które żyją w otwartej toni wodnej. Żywią się zooplanktonem, 
  • ssaki morskie - foka szara, foka obrączkowana, foka pospolita oraz morświn, żywią się rybami pelagicznymi.
Nekton
Czas 45 minut45 minut

Awifauna

Następnym ogniwem jest awifauna. Tak nazywamy ptaki zamieszkujące wybrzeże Morza Bałtyckiego. Żywią się one rybami i fitobentosem, czyli roślinami porastającymi dno wybrzeża.

Awifauna
Czas 45 minut45 minut

Ludzie

Ostatnie ogniwo łańcucha pokarmowego stanowią ludzie.
Ludzie żywią się w rybami, ptakami (choć nie tymi nadbałtyckimi), ale także zoobentosem (np. małżami). Aby ludzie mieli zapewnione pożywienie, niezbędna jest równowaga w całym łańcuchu pokarmowym. Żeby utrzymać zasoby na poziomie umożliwiającym połowy morskie, trzeba przywrócić równowagę w ekosystemie Bałtyku. Pomagają w tym przepisy prawne narzucone przez UE i wypracowane przy współpracy z Międzynarodową Radą do Badań Morza (ICES).

Ludzie

Ochrona ryb bałtyckich

Czas 45 minut45 minut

Rada do Badań Morza (ICES)

Międzynarodowa Rada do Badań Morza (ICES) powstała w 1902 roku i jest organem międzyrządowym. Prowadzi badania naukowe w zakresie ekosystemów morskich północnego Atlantyku. Doradza organom Unii Europejskiej w ustalaniu limitów połowowych, dzięki którym chronione są gatunki ryb, których dalsze wyławianie mogłoby zaszkodzić ich przetrwaniu. W dokumencie ustalającym tzw. uprawnienia do połowów na Morzu Bałtyckim na 2020 rok szczególnie wzięto pod uwagę stada dorsza, śledzia i szprota, by umożliwić odtworzenie zasobów tych ryb.

 

Rada do Badań Morza (ICES)
Czas 45 minut45 minut

Rada do Badań Morza (ICES)

Według rekomendacji, połowy dorsza na Bałtyku wschodnim zostały wstrzymane w połowie 2019 roku. Później zakaz ten przedłużono na 2020 rok. A obecnie ICES rekomenduje jego przedłużenie na kolejny 2021 rok, a nawet kolejne trzy lata.

Rada do Badań Morza (ICES)
Czas 45 minut45 minut

Dlaczego te zakazy są tak ważne?

Powód jest prosty. Zamiast myśleć o tym, co możemy mieć teraz na talerzu, powinniśmy pomyśleć o tym, co może się na  nim znaleźć w dłuższym okresie. Krótkowzroczność może mieć dla ludzi znaczące konsekwencje. Jeśli nie zadbamy o możliwość odbudowania zagrożonych gatunków, doprowadzimy do tego, że wyginą. Razem z nimi znikną także inne gatunki uczestniczące w opisanym wcześniej łańcuchu pokarmowym. Nie należy zapominać o tym, że zmiany klimatyczne, powodujące rzadsze wlewy słonej, natlenionej wody z Morza Północnego do Bałtyku, same w sobie stwarzają coraz trudniejsze warunki do życia przydennych gatunków.

Wzrost ludności na świecie powinien mobilizować nas do troski o regenerację zasobów ryb, by w przyszłości zapewnić nam pożywienie. 

Dlaczego te zakazy są tak ważne?
Czas 45 minut45 minut

Co zrobić, by chronić ryby?

Jeśli spojrzymy na kwestię połowów w ujęciu globalnym, to powinniśmy zwrócić uwagę na kilka czynników:

  • jaką mamy wiedzę na temat tego, które ryby  są lokalne, a które sprowadzane z innej części świata - jest to istotne, ponieważ wybieranie produktów dostępnych lokalnie nie wiąże się z transportem i zanieczyszczeniem środowiska; 
  • czy wybierane przez nas ryby pochodzą ze zrównoważonych połowów lub hodowli;  
  • jeśli kupujemy rybę w sklepie, w którym nie widzimy certyfikatów na opakowaniach, warto sprawdzić czy wybieramy rybę, której połów jest w danym okresie dozwolony; 
  • dokonywać codziennych wyborów, które nie pogarszają jakości wód.
     
Co zrobić, by chronić ryby?

Które ryby żyją w Morzu Bałtyckim?

Czas 45 minut45 minut

Które ryby są lokalne

Które ryby są lokalne

W Bałtyku żyje wiele gatunków ryb. Są to ryby, które potrafią żyć w morzu słonawym, a także te, które dobrze czują się w wodzie w deltach rzek wpadających do Bałtyku, czyli tam, gdzie woda słodka miesza się ze słoną.

Pod tym względem wyróżniamy gatunki ryb typowo morskie, dwuśrodowiskowe oraz słodkowodne.

Czas 45 minut45 minut

Dorsz bałtycki - Gadus morhua callarias

Długość ciała 40–70 cm; oprócz płetwy ogonowej, piersiowej, brzusznej i odbytowej posiada jeszcze trzy płetwy grzbietowe.

Podgatunkiem dorsza atlantyckiego (żyjącego w dużo bardziej słonych wodach oceanu) jest dorsz bałtycki. Ten bałtycki jest jednak mniejszy od atlantyckiego. A łączy je to, że do rozrodu potrzebują bardzo słonej wody. By samica mogła złożyć ikrę, wędruje w kierunku Gotlandii, Bornholmu i Gdańska, gdzie w głębinach warunki są odpowiednie. 

Kształt ciała dorsza przypomina wrzeciono. Pokryte jest drobną łuską. Linia naboczna jest wyraźna, a nad nią znajdują się kropki. Boki są jaśniejsze niż grzbiet, a spód jest prawie biały. Na jego podbródku rośnie wąs. Jest drapieżnikiem żywiącym się innymi rybami i skorupiakami. Żyje do siedemnastu lat.

Dorsz bałtycki - Gadus morhua callarias
Czas 45 minut45 minut

Stornia - Platichthys flesus

Długość ciała 30–35 cm, jest koloru szarozielonego z czerwonymi cętkami po jednej stronie. 

Często mylona jest z flądrą, także w nadbałtyckich smażalniach. Flądra to jednak potoczne określenie dla ryb z rodziny flądrowatych, o podobnym kształcie. Poprawną nazwą opisywanego przez nas gatunku jest stornia. Jest rybą płaską, zamieszkującą dno na głębokości do 100 metrów. Posiada dwoje oczu osadzonych zazwyczaj po prawej stronie ciała. Gdy spoczywa na dnie, umiejscowione u góry oczy ułatwiają jej obserwację toni morskiej. Z wierzchu, wzdłuż linii bocznej, jej ciało pokrywają centki. Łuskę ma drobną. Płetwa grzbietowa sięga od głowy aż do trzonu płetwy ogonowej. Mieszka blisko brzegu, gdzie najchętniej wybiera muliste ujścia rzek, a rozmnaża się około 300 km od lądu. Żywi się bezkręgowcami żyjącymi przy dnie, takimi jak skorupiaki czy małże oraz mniejszymi rybami. Żyje do piętnastu lat. 

Stornia - Platichthys flesus
Czas 45 minut45 minut

Śledź bałtycki - Clupea harengus membras

Dorasta średnio do ok. 25 cm, posiada srebrzyste łuski o wydłużonym kształcie.

Śledź bałtycki jest najmniejszą z odmian śledzia oceanicznego. Jego głowa nie ma łusek. Oko jest stosunkowo duże. Kształt wrzecionowaty, ciało smukłe, pokryte srebrzystą łuską. Pływa w ławicach na głębokościach do 250 metrów, choć rozmnaża się na płyciznach. Żywi się larwami ryb i skorupiakami. Żyje do dwudziestu pięciu lat, jednak najczęściej do  sześciu-siedmiu lat. 

Śledź bałtycki - Clupea harengus membras
Czas 45 minut45 minut

Szprot - Sprattus sprattus balticus

Długość ciała od 10 do 14  cm; ciało pokryte jest srebrnymi łuskami, a grzbiet zabarwiony na niebiesko.

Niewielka ryba. Posiada duże oczy. Ciało ma kształt wydłużony o kolorze srebrzystym. Grzbiet jest ciemniejszy niż spód. Nie ma linii nabocznej. Szprotę znajdziemy w odległości do 100 km od brzegu, na głębokości nieprzekraczającej 20 metrów. Żywi się planktonem. Żyje do sześciu lat. 

Szprot - Sprattus sprattus balticus
Czas 45 minut45 minut

Skarp - Scophthalmus maximus

Długość skarpi w Bałtyku dochodzi do ok. 50 cm. Kształt ciała jest niemal kolisty i spłaszczony. Strona oczna szara z czarnymi  plamkami pokrywającymi całą jej powierzchnię

Skarp jest dużą, kolistą i płaską rybą. Młode osobniki mają oczy z obu stron ciała, a w miarę dojrzewania (gdy mierzą już ponad 25 mm) prawe oko przemieszcza się na lewą stronę ciała. Łuski skarpia mają plamki i ciemnobrązowy kolor. Ryba ta mieszka na dnie Bałtyku, gdzie chętnie zakopuje się w mule. Przebywa na głębokościach od 20 do 70 metrów. Żywi się rybami, skorupiakami i mięczakami bytującymi na dnie. Żyje do dwudziestu pięciu lat. To gatunek bliski zagrożenia. 

Skarp - Scophthalmus maximus
Czas 45 minut45 minut

Slajd Belona - Belone belone

Długość ciała do 90 cm i masa do 1 kg.

Oczy ma duże, a szczęki długie i cienkie. Ciało wydłużone, spłaszczone bocznie. Łuski w kolorze od ciemnoniebieskiego lub ciemnozielonego na grzbiecie, przez srebrzyste boki, po jasny spód. Żyje w wierzchnich warstwach wody, w stadach. Dzięki zębom z łatwością żywi się skorupiakami, mięczakami i rybami. Przez długi pysk nazywana także bocianem Bałtyku. 
Żyje do trzech lat.

Slajd Belona - Belone belone
Czas 45 minut45 minut

Ryby dwuśrodowiskowe

Ryby dwuśrodowiskowe

Bywają też ryby tzw. dwuśrodowiskowe, czyli takie, które radzą sobie w wodzie słodkiej i słonej. Przykładem są łososie i węgorze.

Makrela (Scomber scombrus) - choć nie jest to bałtycki gatunek to z wlewami z Morza Północnego dostaje się do Bałtyku i trafia się w połowach.

Czas 45 minut45 minut

Łosoś atlantycki - Salmo salar

Długość ciała osobnika dorosłego ok. 100–150 cm; łuski koloru srebrnego z widocznym bocznym pasem (linią naboczną), oddzielającym grzbiet od podbrzusza; na grzbiecie czarne plamki. Ciało ma kształt wrzecionowaty z wyraźnie zarysowaną linią naboczną, powyżej której dostrzec można cętki. U samców w okresie tarła dolna szczęka przybiera haczykowaty kształt, czego nie zaobserwujemy u samic. Samce mają też bardziej jaskrawe kolory niż samice, jednak oscylują wokół kolorów: oliwkowoszarego, zielonooliwkowego, ciemnobrązowego, żółtawego lub czerwonego. Łososie znane są z tego, że występują jedynie w czystych wodach.

Łosoś atlantycki - Salmo salar
Czas 45 minut45 minut

Łosoś atlantycki - Salmo salar

Dorosłe osobniki życie spędzają w morskich głębinach, jednak rozmnażają się w czystych wodach słodkich. W tym celu płyną z morza wprost do słodkich rzek, gdzie przystępują do tarła. Młode osobniki, gdy dojrzeją, płyną wprost do morza, gdzie przebywają aż do osiągnięcia wieku reprodukcyjnego. Populacja łososia bałtyckiego jest zagrożona, wobec czego jego połowy są limitowane. Aby podnieść jego liczebność, jest hodowany w specjalnych gospodarstwach, skąd wypuszczany jest do przymorskich rzek. Żywi się owadami, mięczakami i skorupiakami oraz innymi rybami.

Łosoś atlantycki - Salmo salar

Zrównoważone połowy

Czas 45 minut45 minut

Ryby ze zrównoważonych połowów

Kupując rybę, warto sprawdzić, czy posiada certyfikat. Jednym z nich jest MSC - certyfikat zrównoważonego rybołówstwa. Oznacza, że ryba zawarta w produkcie pochodzi ze zrównoważonych połowów posiadających certyfikat MSC. W przypadku ryb pochodzących z hodowli, certyfikat ASC poinformuje nas o tym, ryba zawarta w produkcie pochodzi z odpowiedzialnej hodowli posiadającej certyfikat ASC. Naturalnie Bałtyckie to znak produktów spełniających najwyższe standardy. Wskazuje, że mamy do czynienia z najwyższej jakości bałtycką rybą, pełną zdrowych wartości. Twórcy tego znaku szerzą także wiedzę o bałtyckich rybach. Dzięki nim powstał ten e-learning i wiele innych działań uczących dzieci i dorosłych dbania o zasoby Morza Bałtyckiego. 

 

Ryby ze zrównoważonych połowów
Czas 45 minut45 minut

A co jeśli kupujemy rybę bez opakowania?

Powinniśmy być dociekliwi. Pytajmy o dokładną nazwę gatunku i o obszar połowowy, z którego ryba pochodzi. Sprawdzajmy w kalendarzu, dostępnym na poprzedniej lekcji, czy przypadkiem nie trwa okres ochronny dla danego gatunku. Jeśli sprzedawca nie chce nam takiej informacji udzielić, należy się spodziewać, że ryba została złowiona niezgodnie z przepisami. Im bardziej dociekliwi będa klienci, tym roztropniejsi będą sprzedawcy oraz rybacy. 

Czas 45 minut45 minut

Jak jeszcze możemy chronić ryby?

Jak jeszcze możemy chronić ryby?

Dbajmy o czystość wód. Natura tak skonstruowała świat, że każde zanieczyszczenia, które z powodu naszej nieroztropności dostaną się do wód gruntowych, z czasem dotrą  do rzek, a wraz z nimi do mórz.

By temu zapobiec, wybierajmy naturalne kosmetyki, detergenty, nawozy i nie wyrzucajmy śmieci do rzek. Wszystko to przełoży się nie tylko na zdrowsze środowisko, w którym żyją ryby, ale też na ich lepsze wartości odżywcze. 

Poznaj wartości odżywcze ryb bałtyckich

Lekcja 3
Czas 45 minut45 minut

Ryby bałtyckie, a łańcuch pokarmowy

Ryby bałtyckie są elementem złożonego łańcucha pokarmowego. Na jego końcu znajdują się ludzie. Dla przetrwania każdego ogniwa łańcucha ważna jest równowaga w całym ekosystemie. Jej zachwianie może mieć bardzo złe konsekwencje. 

Czas 45 minut45 minut

Dorsz

Dorsz jest gatunkiem szczególnie istotnym dla rybołówstwa na Morzu Bałtyckim, ponieważ dorsze zjadają szproty i śledzie. Szproty i śledzie zaś żywią się ikrą dorsza i małymi dorszami. W efekcie wielkość stad dorsza wpływa na wielkość stad śledzia oraz szprota i odwrotnie - rosnąca populacja szprota i śledzia oznacza więcej pokarmu dla dorsza i większe możliwości ekspansji, lecz jednocześnie powoduje zwiększoną presję na ikrę dorszy. Zachwianie tej równowagi wpływa negatywnie na wszystkie elementy ekosystemu.
źródło: msc.org

W dalszej części lekcji przyjrzymy się dokładniej temu łańcuchowi. 

Dorsz

Łańcuch pokarmowy Morza Bałtyckiego

Czas 45 minut45 minut

Organizmy roślinne

Początek łańcucha pokarmowego Morza Bałtyckiego stanowią organizmy roślinne, zwane fitoplanktonem i fitobentosem.

Organizmy roślinne
Czas 45 minut45 minut

Fitoplankton

Fitoplanktonem nazywamy mikroskopijne organizmy roślinne, które biernie unoszą się w wodzie - czerpią one pożywienie z docierającego do nich słońca (np. okrzemki, brunatnice, sinice)

Fitoplankton
Czas 45 minut45 minut

Fitobentos

Fitobentosem nazywamy rośliny porastające dno Bałtyku, które mają różny kolor w zależności od głębokości, czyli od ilości światła, które bierze udział w procesie fotosyntezy (im głębiej, tym bardziej ich odcień zmienia się z zielonego, przez żółty, do czerwonego). Są to np. zielenice (np. gałęzatka, taśma), brunatnice (np. morszczyn), krasnorosty (np. widlik, rozróżka) i rośliny kwiatowe (np. trawa morska).

bentos - organizmy związane z dnem

Czas 45 minut45 minut

Organizmy zwierzęce

Kolejny grupę stanowią organizmy zwierzęce:

  • zooplankton - mikroorganizmy zwierzęce, które biernie unoszą się w wodzie - w ich skład wchodzą też larwy ryb - żywią się fitoplanktonem,
  • zoobentos, czyli organizmy zwierzęce, które mieszkają na dnie, takie jak małże czy omułki - żywią się bakterioplanktonem i fitoplanktonem. 
Organizmy zwierzęce
Czas 45 minut45 minut

Nekton

Kolejne ogniwo łańcucha pokarmowego stanowi nekton, czyli ryby i zwierzęta morskie, które ogólnie możemy podzielić na: 

  • ryby przybrzeżne - żywią się fitobentosem lub w przypadku drapieżników - innymi rybami,
  • ryby przydenne - żywią się zoobentosem i mniejszymi rybami,
  • ryby pelagiczne - ryby, które żyją w otwartej toni wodnej. Żywią się zooplanktonem, 
  • ssaki morskie - foka szara, foka obrączkowana, foka pospolita oraz morświn, żywią się rybami pelagicznymi.
Nekton
Czas 45 minut45 minut

Awifauna

Następnym ogniwem jest awifauna. Tak nazywamy ptaki zamieszkujące wybrzeże Morza Bałtyckiego. Żywią się one rybami i fitobentosem, czyli roślinami porastającymi dno wybrzeża.

Awifauna
Czas 45 minut45 minut

Ludzie

Ostatnie ogniwo łańcucha pokarmowego stanowią ludzie.
Ludzie żywią się w rybami, ptakami (choć nie tymi nadbałtyckimi), ale także zoobentosem (np. małżami). Aby ludzie mieli zapewnione pożywienie, niezbędna jest równowaga w całym łańcuchu pokarmowym. Żeby utrzymać zasoby na poziomie umożliwiającym połowy morskie, trzeba przywrócić równowagę w ekosystemie Bałtyku. Pomagają w tym przepisy prawne narzucone przez UE i wypracowane przy współpracy z Międzynarodową Radą do Badań Morza (ICES).

Ludzie

Ochrona ryb bałtyckich

Czas 45 minut45 minut

Rada do Badań Morza (ICES)

Międzynarodowa Rada do Badań Morza (ICES) powstała w 1902 roku i jest organem międzyrządowym. Prowadzi badania naukowe w zakresie ekosystemów morskich północnego Atlantyku. Doradza organom Unii Europejskiej w ustalaniu limitów połowowych, dzięki którym chronione są gatunki ryb, których dalsze wyławianie mogłoby zaszkodzić ich przetrwaniu. W dokumencie ustalającym tzw. uprawnienia do połowów na Morzu Bałtyckim na 2020 rok szczególnie wzięto pod uwagę stada dorsza, śledzia i szprota, by umożliwić odtworzenie zasobów tych ryb.

 

Rada do Badań Morza (ICES)
Czas 45 minut45 minut

Rada do Badań Morza (ICES)

Według rekomendacji, połowy dorsza na Bałtyku wschodnim zostały wstrzymane w połowie 2019 roku. Później zakaz ten przedłużono na 2020 rok. A obecnie ICES rekomenduje jego przedłużenie na kolejny 2021 rok, a nawet kolejne trzy lata.

Rada do Badań Morza (ICES)
Czas 45 minut45 minut

Dlaczego te zakazy są tak ważne?

Powód jest prosty. Zamiast myśleć o tym, co możemy mieć teraz na talerzu, powinniśmy pomyśleć o tym, co może się na  nim znaleźć w dłuższym okresie. Krótkowzroczność może mieć dla ludzi znaczące konsekwencje. Jeśli nie zadbamy o możliwość odbudowania zagrożonych gatunków, doprowadzimy do tego, że wyginą. Razem z nimi znikną także inne gatunki uczestniczące w opisanym wcześniej łańcuchu pokarmowym. Nie należy zapominać o tym, że zmiany klimatyczne, powodujące rzadsze wlewy słonej, natlenionej wody z Morza Północnego do Bałtyku, same w sobie stwarzają coraz trudniejsze warunki do życia przydennych gatunków.

Wzrost ludności na świecie powinien mobilizować nas do troski o regenerację zasobów ryb, by w przyszłości zapewnić nam pożywienie. 

Dlaczego te zakazy są tak ważne?
Czas 45 minut45 minut

Co zrobić, by chronić ryby?

Jeśli spojrzymy na kwestię połowów w ujęciu globalnym, to powinniśmy zwrócić uwagę na kilka czynników:

  • jaką mamy wiedzę na temat tego, które ryby  są lokalne, a które sprowadzane z innej części świata - jest to istotne, ponieważ wybieranie produktów dostępnych lokalnie nie wiąże się z transportem i zanieczyszczeniem środowiska; 
  • czy wybierane przez nas ryby pochodzą ze zrównoważonych połowów lub hodowli;  
  • jeśli kupujemy rybę w sklepie, w którym nie widzimy certyfikatów na opakowaniach, warto sprawdzić czy wybieramy rybę, której połów jest w danym okresie dozwolony; 
  • dokonywać codziennych wyborów, które nie pogarszają jakości wód.
     
Co zrobić, by chronić ryby?

Które ryby żyją w Morzu Bałtyckim?

Czas 45 minut45 minut

Które ryby są lokalne

Które ryby są lokalne

W Bałtyku żyje wiele gatunków ryb. Są to ryby, które potrafią żyć w morzu słonawym, a także te, które dobrze czują się w wodzie w deltach rzek wpadających do Bałtyku, czyli tam, gdzie woda słodka miesza się ze słoną.

Pod tym względem wyróżniamy gatunki ryb typowo morskie, dwuśrodowiskowe oraz słodkowodne.

Czas 45 minut45 minut

Dorsz bałtycki - Gadus morhua callarias

Długość ciała 40–70 cm; oprócz płetwy ogonowej, piersiowej, brzusznej i odbytowej posiada jeszcze trzy płetwy grzbietowe.

Podgatunkiem dorsza atlantyckiego (żyjącego w dużo bardziej słonych wodach oceanu) jest dorsz bałtycki. Ten bałtycki jest jednak mniejszy od atlantyckiego. A łączy je to, że do rozrodu potrzebują bardzo słonej wody. By samica mogła złożyć ikrę, wędruje w kierunku Gotlandii, Bornholmu i Gdańska, gdzie w głębinach warunki są odpowiednie. 

Kształt ciała dorsza przypomina wrzeciono. Pokryte jest drobną łuską. Linia naboczna jest wyraźna, a nad nią znajdują się kropki. Boki są jaśniejsze niż grzbiet, a spód jest prawie biały. Na jego podbródku rośnie wąs. Jest drapieżnikiem żywiącym się innymi rybami i skorupiakami. Żyje do siedemnastu lat.

Dorsz bałtycki - Gadus morhua callarias
Czas 45 minut45 minut

Stornia - Platichthys flesus

Długość ciała 30–35 cm, jest koloru szarozielonego z czerwonymi cętkami po jednej stronie. 

Często mylona jest z flądrą, także w nadbałtyckich smażalniach. Flądra to jednak potoczne określenie dla ryb z rodziny flądrowatych, o podobnym kształcie. Poprawną nazwą opisywanego przez nas gatunku jest stornia. Jest rybą płaską, zamieszkującą dno na głębokości do 100 metrów. Posiada dwoje oczu osadzonych zazwyczaj po prawej stronie ciała. Gdy spoczywa na dnie, umiejscowione u góry oczy ułatwiają jej obserwację toni morskiej. Z wierzchu, wzdłuż linii bocznej, jej ciało pokrywają centki. Łuskę ma drobną. Płetwa grzbietowa sięga od głowy aż do trzonu płetwy ogonowej. Mieszka blisko brzegu, gdzie najchętniej wybiera muliste ujścia rzek, a rozmnaża się około 300 km od lądu. Żywi się bezkręgowcami żyjącymi przy dnie, takimi jak skorupiaki czy małże oraz mniejszymi rybami. Żyje do piętnastu lat. 

Stornia - Platichthys flesus
Czas 45 minut45 minut

Śledź bałtycki - Clupea harengus membras

Dorasta średnio do ok. 25 cm, posiada srebrzyste łuski o wydłużonym kształcie.

Śledź bałtycki jest najmniejszą z odmian śledzia oceanicznego. Jego głowa nie ma łusek. Oko jest stosunkowo duże. Kształt wrzecionowaty, ciało smukłe, pokryte srebrzystą łuską. Pływa w ławicach na głębokościach do 250 metrów, choć rozmnaża się na płyciznach. Żywi się larwami ryb i skorupiakami. Żyje do dwudziestu pięciu lat, jednak najczęściej do  sześciu-siedmiu lat. 

Śledź bałtycki - Clupea harengus membras
Czas 45 minut45 minut

Szprot - Sprattus sprattus balticus

Długość ciała od 10 do 14  cm; ciało pokryte jest srebrnymi łuskami, a grzbiet zabarwiony na niebiesko.

Niewielka ryba. Posiada duże oczy. Ciało ma kształt wydłużony o kolorze srebrzystym. Grzbiet jest ciemniejszy niż spód. Nie ma linii nabocznej. Szprotę znajdziemy w odległości do 100 km od brzegu, na głębokości nieprzekraczającej 20 metrów. Żywi się planktonem. Żyje do sześciu lat. 

Szprot - Sprattus sprattus balticus
Czas 45 minut45 minut

Skarp - Scophthalmus maximus

Długość skarpi w Bałtyku dochodzi do ok. 50 cm. Kształt ciała jest niemal kolisty i spłaszczony. Strona oczna szara z czarnymi  plamkami pokrywającymi całą jej powierzchnię

Skarp jest dużą, kolistą i płaską rybą. Młode osobniki mają oczy z obu stron ciała, a w miarę dojrzewania (gdy mierzą już ponad 25 mm) prawe oko przemieszcza się na lewą stronę ciała. Łuski skarpia mają plamki i ciemnobrązowy kolor. Ryba ta mieszka na dnie Bałtyku, gdzie chętnie zakopuje się w mule. Przebywa na głębokościach od 20 do 70 metrów. Żywi się rybami, skorupiakami i mięczakami bytującymi na dnie. Żyje do dwudziestu pięciu lat. To gatunek bliski zagrożenia. 

Skarp - Scophthalmus maximus
Czas 45 minut45 minut

Slajd Belona - Belone belone

Długość ciała do 90 cm i masa do 1 kg.

Oczy ma duże, a szczęki długie i cienkie. Ciało wydłużone, spłaszczone bocznie. Łuski w kolorze od ciemnoniebieskiego lub ciemnozielonego na grzbiecie, przez srebrzyste boki, po jasny spód. Żyje w wierzchnich warstwach wody, w stadach. Dzięki zębom z łatwością żywi się skorupiakami, mięczakami i rybami. Przez długi pysk nazywana także bocianem Bałtyku. 
Żyje do trzech lat.

Slajd Belona - Belone belone
Czas 45 minut45 minut

Ryby dwuśrodowiskowe

Ryby dwuśrodowiskowe

Bywają też ryby tzw. dwuśrodowiskowe, czyli takie, które radzą sobie w wodzie słodkiej i słonej. Przykładem są łososie i węgorze.

Makrela (Scomber scombrus) - choć nie jest to bałtycki gatunek to z wlewami z Morza Północnego dostaje się do Bałtyku i trafia się w połowach.

Czas 45 minut45 minut

Łosoś atlantycki - Salmo salar

Długość ciała osobnika dorosłego ok. 100–150 cm; łuski koloru srebrnego z widocznym bocznym pasem (linią naboczną), oddzielającym grzbiet od podbrzusza; na grzbiecie czarne plamki. Ciało ma kształt wrzecionowaty z wyraźnie zarysowaną linią naboczną, powyżej której dostrzec można cętki. U samców w okresie tarła dolna szczęka przybiera haczykowaty kształt, czego nie zaobserwujemy u samic. Samce mają też bardziej jaskrawe kolory niż samice, jednak oscylują wokół kolorów: oliwkowoszarego, zielonooliwkowego, ciemnobrązowego, żółtawego lub czerwonego. Łososie znane są z tego, że występują jedynie w czystych wodach.

Łosoś atlantycki - Salmo salar
Czas 45 minut45 minut

Łosoś atlantycki - Salmo salar

Dorosłe osobniki życie spędzają w morskich głębinach, jednak rozmnażają się w czystych wodach słodkich. W tym celu płyną z morza wprost do słodkich rzek, gdzie przystępują do tarła. Młode osobniki, gdy dojrzeją, płyną wprost do morza, gdzie przebywają aż do osiągnięcia wieku reprodukcyjnego. Populacja łososia bałtyckiego jest zagrożona, wobec czego jego połowy są limitowane. Aby podnieść jego liczebność, jest hodowany w specjalnych gospodarstwach, skąd wypuszczany jest do przymorskich rzek. Żywi się owadami, mięczakami i skorupiakami oraz innymi rybami.

Łosoś atlantycki - Salmo salar

Zrównoważone połowy

Czas 45 minut45 minut

Ryby ze zrównoważonych połowów

Kupując rybę, warto sprawdzić, czy posiada certyfikat. Jednym z nich jest MSC - certyfikat zrównoważonego rybołówstwa. Oznacza, że ryba zawarta w produkcie pochodzi ze zrównoważonych połowów posiadających certyfikat MSC. W przypadku ryb pochodzących z hodowli, certyfikat ASC poinformuje nas o tym, ryba zawarta w produkcie pochodzi z odpowiedzialnej hodowli posiadającej certyfikat ASC. Naturalnie Bałtyckie to znak produktów spełniających najwyższe standardy. Wskazuje, że mamy do czynienia z najwyższej jakości bałtycką rybą, pełną zdrowych wartości. Twórcy tego znaku szerzą także wiedzę o bałtyckich rybach. Dzięki nim powstał ten e-learning i wiele innych działań uczących dzieci i dorosłych dbania o zasoby Morza Bałtyckiego. 

 

Ryby ze zrównoważonych połowów
Czas 45 minut45 minut

A co jeśli kupujemy rybę bez opakowania?

Powinniśmy być dociekliwi. Pytajmy o dokładną nazwę gatunku i o obszar połowowy, z którego ryba pochodzi. Sprawdzajmy w kalendarzu, dostępnym na poprzedniej lekcji, czy przypadkiem nie trwa okres ochronny dla danego gatunku. Jeśli sprzedawca nie chce nam takiej informacji udzielić, należy się spodziewać, że ryba została złowiona niezgodnie z przepisami. Im bardziej dociekliwi będa klienci, tym roztropniejsi będą sprzedawcy oraz rybacy. 

Czas 45 minut45 minut

Jak jeszcze możemy chronić ryby?

Jak jeszcze możemy chronić ryby?

Dbajmy o czystość wód. Natura tak skonstruowała świat, że każde zanieczyszczenia, które z powodu naszej nieroztropności dostaną się do wód gruntowych, z czasem dotrą  do rzek, a wraz z nimi do mórz.

By temu zapobiec, wybierajmy naturalne kosmetyki, detergenty, nawozy i nie wyrzucajmy śmieci do rzek. Wszystko to przełoży się nie tylko na zdrowsze środowisko, w którym żyją ryby, ale też na ich lepsze wartości odżywcze. 

Poznaj wartości odżywcze ryb bałtyckich

Lekcja 3
Ciasteczka
Ciasteczka

W celu poprawy działania strony korzystamy z ciasteczek. Zakładamy, że Ci to nie przeszkadza. Jeśli przeszkadza, opuść naszą stronę.

Więcej