Czas 45 minut45 minut

Ryby

Istnieje wiele gatunków ryb. Nie wszystkie jednak mogą zamieszkiwać Morze Bałtyckie. Warto nauczyć się rozróżniać gatunki typowo bałtyckie, ponieważ stanowią najważniejszy zasób naszego rodzimego morza. To one, zjadając mniejsze organizmy, są jednocześnie pożywieniem dla większych zwierząt i ludzi. Możemy nie mieć świadomości, ale to bardzo ważny łańcuch pokarmowy. Przetrwanie ryb morskich jest istotne dla życia pozostałych zwierząt w łańcuchu i jest kluczowe dla ludzi. Warto dowiedzieć się więcej na ten temat.

Łańcuch pokarmowy Morza Bałtyckiego

Czas 45 minut45 minut

Łańcuch pokarmowy

Łańcuch pokarmowy
Czas 45 minut45 minut

Łańcuch pokarmowy

Istota łańcucha pokarmowego Bałtyku polega na tym, że wszystkie jego elementy są niezbędne dla zachowania równowagi. W dużym skrócie – małe organizmy roślinne unoszące się w głębinach morskich żywią sie światłem i bakteriami. Są one jednocześnie pożywieniem dla mikroskopijnych organizmów zwierzęcych unoszących się w wodzie.

Te z kolei zjadane są przez mniejsze ryby, które stanowią z kolei pożywienie dla ryb większych. Ryby są pokarmem dla ssaków morskich, takich jak foka szara lub morświn oraz dla ptaków i ludzi. 

Łańcuch pokarmowy
Czas 45 minut45 minut

Po co chronić ryby bałtyckie?

Przy dnie bytują osobniki, które są w stanie przeżyć w bardziej słonej i słabiej natlenionej wodzie, a wyżej te, które mogą żyć w mniejszym zasoleniu, za to potrzebują wyższej temperatury i więcej tlenu. Ponieważ z powodu zmian klimatycznych coraz rzadziej zdarzają się wlewy słonej, natlenionej wody z Morza Północnego do Bałtyku, ilość mikroorganizmów zwierzęcych stanowiących pożywienie dla ryb stale spada. Jeśli w tym trudnym dla organizmów bałtyckich okresie będziemy dodatkowo nadmiernie łowić ryby, niektóre gatunki mogą całkowicie wyginąć. W efekcie wyginą także gatunki odżywiające się tymi rybami. Nie zapominajmy, że wśród nich są też ludzie. 

Czas 45 minut45 minut

Ograniczamy ślad węglowy

Jednocześnie z punktu widzenia ekologii, lepiej jest wybierać ryby lokalne (czyli bałtyckie) niż te, które muszą zostać przetransportowane na dużą odległość, np. z Oceanu Atlantyckiego do Polski. Taki wybór pomaga utrzymać środowisko naturalne w lepszej kondycji. Oszczędzamy wówczas paliwo niezbędne do transportu i energię potrzebną do zapewnienia warunków chłodniczych. 

Czas 45 minut45 minut

Lokalne jest lepsze

Dzięki lokalnym produktom mniej zanieczyszczeń trafia do atmosfery, a do naszych organizmów dostaje się mniej substancji konserwujących pożywienie, gdyż wybieramy świeżą rybę.

Czas 45 minut45 minut

Jak pogodzić ochronę ryb i ich łowienie?

Jeśli wybieramy rybę na obiad, wybierajmy tę bałtycką, lokalną. W tym celu w dalszej części lekcji nauczymy się je rozpoznawać. 
Z kolei chcąc dbać o zrównoważony rozwój bałtyckich gatunków, pamiętajmy o okresach ochronnych, w których nie wolno łowić poszczególnych gatunków, właśnie po to, by mogły się odradzać. Zaczniemy więc od poznania ryb żyjących w Morzu Bałtyckim.
 

Jak pogodzić ochronę ryb i ich łowienie?

Rodzaje ryb bałtyckich

Czas 45 minut45 minut

Ryby Morza Bałtyckiego

W Bałtyku żyje wiele gatunków ryb. Są to ryby, które potrafią żyć w morzu słonawym, a także te, które dobrze odnajdują się w ujściach rzek wpadających do Bałtyku, czyli tam, gdzie woda słodka miesza się ze słoną. Pod tym względem wyróżniamy gatunki ryb typowo morskie, dwuśrodowiskowe oraz słodkowodne. 

Ryby Morza Bałtyckiego
Czas 45 minut45 minut

Ryby słonowodne

Ryby słonowodne

Im bardziej słona woda,
tym większe żyją w niej ryby

Gatunki ryb lubiące słoną wodę żyją w morzach i oceanach. Nazywamy je rybami morskimi. W Polsce spotkać je można w Morzu Bałtyckim. Najczęściej łowione są sieciami przez rybaków – na dużą skalę do celów spożywczych. Do najpopularniejszych gatunków słonowodnych, żyjących w Morzu Bałtyckim, należą: dorsz, belona, dobijak, śledź bałtycki, witlinek, szprot, gładzica, stornia, skarp.

Czas 45 minut45 minut

Dorsz bałtycki – Gadus morhua callarias

Długość ciała 40–70 cm; oprócz płetwy ogonowej, piersiowej, brzusznej i odbytowej posiada jeszcze trzy płetwy grzbietowe.

Podgatunkiem dorsza atlantyckiego (żyjącego w dużo bardziej słonych wodach oceanu) jest dorsz bałtycki. Ten bałtycki jest jednak mniejszy od atlantyckiego. A łączy je to, że do rozrodu potrzebują bardzo słonej wody. By samica mogła złożyć ikrę, wędruje w kierunku Gotlandii, Bornholmu i Gdańska, gdzie w głębinach warunki są odpowiednie. 

Kształt ciała dorsza przypomina wrzeciono. Pokryte jest drobną łuską. Linia naboczna jest wyraźna, a nad nią znajdują się kropki. Boki są jaśniejsze niż grzbiet, a spód jest prawie biały. Na podbródku posiada jeden wąs. Jest drapieżnikiem, żywiącym się innymi rybami i skorupiakami. Żyje do 17 lat.

Dorsz bałtycki – Gadus morhua callarias
Czas 45 minut45 minut

Stornia – Platichthys flesus

Długość ciała 30–35 cm, jest koloru szarozielonego z czerwonymi cętkami po jednej stronie. 

W nadbałtyckich smażalniach mylnie nazywana flądrą. Flądra to jednak potoczna nazwa różnych ryb z rodziny flądrowatych, o podobnym kształcie. Poprawną nazwą tej ryby jest stornia. Jest rybą płaską, zamieszkującą dno na głębokości do 100 metrów. Posiada dwoje oczu osadzonych zazwyczaj po prawej stronie ciała. Gdy spoczywa na dnie, umiejscowione u góry oczy ułatwiają jej obserwację toni morskiej. Z wierzchu jej ciało pokrywają cętki. Łuskę ma drobną. Płetwa grzbietowa sięga od głowy aż do trzonu płetwy ogonowej. Mieszka blisko brzegu, gdzie najchętniej wybiera muliste ujścia rzek, a rozmnaża się około 300 km od lądu. Żywi się bezkręgowcami żyjącymi przy dnie takimi jak skorupiaki, czy małże oraz mniejszymi rybami. Żyje do 15 lat.

Stornia – Platichthys flesus
Czas 45 minut45 minut

Śledź bałtycki – Clupea harengus membras

Dorasta średnio do ok. 25 cm, posiada srebrzyste łuski o wydłużonym kształcie.

Śledź bałtycki jest najmniejszą z odmian śledzia oceanicznego. Jego głowa nie ma łusek. Oko jest stosunkowo duże. Kształt wrzecionowaty, ciało smukłe, pokryte srebrzystą łuską. Pływa w ławicach na głębokościach do 250 metrów, choć rozmnaża się na płyciznach. Żywi się larwami ryb i skorupiakami. Żyje do 25 lat, jednak najczęściej do 6–7 lat.

Śledź bałtycki – Clupea harengus membras
Czas 45 minut45 minut

Szprot bałtycki – Sprattus sprattus balticus

Długość ciała od 10 do 14  cm; ciało pokryte jest srebrnymi łuskami, a grzbiet zabarwiony na niebiesko.

Niewielka ryba, o długości około 10 cm. Posiada duże oczy. Ciało ma kształt wydłużony o kolorze srebrzystym. Grzbiet jest ciemniejszy niż spód. Nie ma linii nabocznej. Szprot żywi się planktonem. Żyje do 6 lat.

Szprot bałtycki – Sprattus sprattus balticus
Czas 45 minut45 minut

Skarp – Scophthalmus maximus

Długość skarpia w Bałtyku dochodzi do ok. 50 cm. Kształt ciała jest niemal kolisty i spłaszczony. Strona oczna szara, z czarnymi  plamkami pokrywającymi całą jej powierzchnię.

Skarp jest dużą, kolistą i płaską rybą. Młode osobniki mają oczy z obu stron ciała, a w miarę dojrzewania (gdy mierzą już ponad 25 mm) prawe oko przemieszcza się na lewą stronę ciała. Łuski skarpia mają plamki i ciemnobrązowy kolor. Ryba ta mieszka na dnie Bałtyku, gdzie chętnie zakopuje się w mule. Przebywa na głębokościach od 20 do 70 metrów. Żywi się rybami, skorupiakami i mięczakami bytującymi na dnie. Żyje do 25 lat. To gatunek bliski zagrożenia.

Skarp – Scophthalmus maximus
Czas 45 minut45 minut

Belona – Belone belone

Długość ciała do 90 cm i masa do 1 kg.

Zwana też bocianem Bałtyku. Oczy ma duże, a szczęki długie i cienkie. Ma wydłużone ciało, spłaszczone bocznie. Łuski ma w kolorze od ciemnoniebieskiego lub ciemnozielonego na grzbiecie, przez srebrzyste boki, po jasny spód. Żyje w wierzchnich warstwach wody, w stadach. Dzięki długim z łatwością żywi się skorupiakami, mięczakami i rybami.
Żyje do 3 lat.

Belona – Belone belone
Czas 45 minut45 minut

Ryby dwuśrodowiskowe

Ryby dwuśrodowiskowe

Ryby dwuśrodowiskowe
potrafią żyć w wodach słonych i słodkich

Bywają też ryby tzw. dwuśrodowiskowe, czyli takie, które radzą sobie w wodzie słodkiej i słonej. Przykładem są łososie i węgorze. 

Czas 45 minut45 minut

Łosoś atlantycki – Salmo salar

Długość ciała osobnika dorosłego ok. 100–150 cm; łuski koloru srebrnego z widocznym bocznym pasem (linią naboczną), oddzielającym grzbiet od podbrzusza; na grzbiecie czarne plamki. 

Ma kształt wrzecionowaty z zarysowaną linią naboczną, powyżej której widać cętki. U samców w okresie tarła dolna szczęka przybiera haczykowaty kształtc. Samce mają bardziej jaskrawe kolory niż samice, zwykle jednak w odcieniu oliwkowo-szarego, zielono-oliwkowego, ciemnobrązowego, żółtawego lub czerwonego. Występują jedynie w czystych wodach. Dorosłe osobniki życie spędzają w morskich głębinach, jednak rozmnażają się w czystych wodach słodkich. Płyną z morza do słodkich rzek, gdzie przystępują do tarła. Młode, gdy dojrzeją, płyną do morza, gdzie przebywają aż do osiągnięcia wieku reprodukcyjnego. Łosoś bałtycki jest gatunkiem zagrożonym. Jego połowy są limitowane. 

Łosoś atlantycki – Salmo salar
Czas 45 minut45 minut

Tajemnice węgorzy

Węgorze potrafią pokonywać tysiące kilometrów, by z malutkiej sadzawki dostać się do rzeki, a następnie przebyć tysiące kilometrów przez cały Ocean Atlantycki, by złożyć ikrę w Morzu Sargassowym. Są bardzo zdeterminowane. W tym celu potrafią nawet przemieszczać się po lądzie. 

Tajemnice węgorzy
Czas 45 minut45 minut

Akwakultura

Ryby możemy podzielić także na te, które od urodzenia żyły wolno w naturalnych zbiornikach oraz na te, które są hodowane do celów spożywczych (w zbiornikach sztucznych lub naturalnych). Choć najchętniej wybieramy ryby żyjące dziko, to pamiętajmy, że hodowla ryb jest konieczna, by pozyskiwać żywność. Prawie 20 proc. produkcji rybnej w UE jest możliwe dzięki akwakulturze, czyli hodowli ryb dla celów spożywczych.

Akwakultura
Czas 45 minut45 minut

Ryby dziko żyjące w Morzu Bałtyckim

Ryby żyjące w Morzu Bałtyckim wiodą wolne i nieskrępowane życie, w naturalnym dla nich środowisku. Dużym zagrożeniem dla ich przetrwania jest przełowienie, czyli tak duże wyławianie niektórych gatunków, że ich zasoby nie mogą się zregenerować. By temu zaradzić, wprowadzono przepisy prawne, które określają jak duże osobniki można wyławiać z Morza Bałtyckiego. Ustalone zostały także okresy ochronne, podczas których nie można łowić danych gatunków ryb.

Ryby dziko żyjące w Morzu Bałtyckim
Czas 45 minut45 minut

Wymiary ochronne

Wymiary ochronne

Dla ochrony gatunków morskich polskie prawo wprowadza wymiary ochronne, które zależą od obszarów morskich oraz długości statków, na których się je poławia. Przykładowe minimalne wymiary poławianych ryb to:

  • certa – 30 cm, 
  • dorsz – 35 cm, 
  • gładzica – 25 cm, 
  • jaź – 25 cm, 
  • leszcz – 40 cm, 
  • sandacz – 45 cm, 
  • śledź – 16 cm, 
  • stornia – 25 cm, 
  • turbot – 30 cm, 
  • węgorz – 50 cm, 
  • łosoś – 60 cm.
Czas 45 minut45 minut

Okresy ochronne

Okresy ochronne
Czas 45 minut45 minut

Okresy ochronne

Obowiązuje zakaz prowadzenia jakichkolwiek połowów, w tym połowów ryb gatunków żyjących na środkowych głębokościach.
a) dorsza – od 1 lipca do 31 sierpnia,
b) łososia i troci – od 15 września do 15 listopada w pasie wód o szerokości 4 Mm od brzegu.

Okresy ochronne
Czas 45 minut45 minut

Okresy ochronne

c) sandacza:
– od 25 marca do 10 maja na obszarze wód na zachód od południka 16°40'00'' długości geograficznej wschodniej,
– od 10 kwietnia do 31 maja na obszarze wód między południkami 16°40'00'' a 19°21'00'' długości geograficznej wschodniej,
– od 20 kwietnia do 10 czerwca na obszarze wód na wschód od południka 19°21'00'' długości geograficznej wschodniej,
d) jesiotra ostronosego – od 1 stycznia do 31 grudnia,
e) węgorza – od 1 listopada do 31 stycznia,
f) siei – od 1 stycznia do 31 stycznia oraz od 1 grudnia do 31 grudnia;

Okresy ochronne
Czas 45 minut45 minut

Całkowity zakaz połowów komercyjnych

Całkowity zakaz prowadzenia połowów obowiązuje:

  • od 4 czerwca do 31 sierpnia na podobszarach 25 i 26 Morza Bałtyckiego,
  • od 4 czerwca do 31 lipca na podobszarze 24 Morza Bałtyckiego

 

Aby móc prowadzić rybołówstwo komercyjne, armator musi posiadać licencję połowową oraz specjalne zezwolenie połowowe, które określa maksymalną liczbę sztuk lub masę danego gatunku, jaką statek rybacki może w danym roku odłowić

Całkowity zakaz połowów komercyjnych
Czas 45 minut45 minut

Na pomoc rybom – certyfikaty

Żeby mieć pewność, czy decydujemy się na rybę ze zrównoważonego połowu należy dokładnie czytać etykiety na opakowaniach. Na nich często znajdziemy certyfikaty. Wskazują one np., że ryba pochodzi ze zrównoważonych połowów posiadających certyfikat MSC. Gdy zwrócimy uwagę na kupowane w sklepie ryby morskie, zobaczymy, że nie wszystkie ryby pochodzące z akwenów morskich posiadają ten certyfikat. Istnieją też certyfikaty, które informują nas o tym, że ryba pochodzi z odpowiedzialnych hodowli posiadajacych certyfikat ASC. Nie wszystkie ryby hodowlane go posiadają.

Na pomoc rybom – certyfikaty
Czas 45 minut45 minut

Na pomoc rybom – certyfikaty

Istnieje też wiele regionalnych systemów certyfikacji, które przyznawane są rybom złowionym zgodnie z prawem i zasadami, certyfikujących ryby pochodzące z Alaski lub Islandii. Wszystkie certyfikaty wspierają odbudowę zasobów ryb bałtyckich oraz mają pomóc kupującym podjąć mądrą decyzję o tym, czy rybę kupić, czy nie. Wspieranie producentów dbających o normy środowiskowe wspiera także rybaków poławiających ryby zgodnie z normami oraz przede wszystkim chroni ryby.

Na pomoc rybom – certyfikaty
Czas 45 minut45 minut

Zawód – rybak

Ryby stanowią główne źródło pożywienia i utrzymania dla ponad 800 milionów ludzi na całym świecie. Wielu Polaków także utrzymuje się z rybactwa i rybołówstwa. Rybacy pracują na kutrach rybackich. To prawdziwi ludzie morza. Jednak zwykle nie są samodzielni, a pracują dla większych firm, tzw. armatorów. Kuter nie popłynie na połów bez kapitana, zwanego szyprem. To on decyduje o tym, czy kuter powinien wyruszyć na połów. Zwykle połów zaczyna się wcześnie rano, jeszcze przed wschodem słońca.

Zawód – rybak
Czas 45 minut45 minut

Zawód – rybak

Po dotarciu na łowisko stawia się sieci, stąd też mamy sieci stawne:
nety – zastawiane bezpośrednio na dnie;
mance – zastawiane w toni morskiej, nad dnem;
pławnice – pływające tuż pod powierzchnią wody.

Zawód – rybak
Czas 45 minut45 minut

Zawód – rybak

Mamy też narzędzia haczykowe: 
wędy – charakteryzują się wykorzystaniem do połowu rybackiego haczyków. Mogą być stosowane pojedynczo lub w postaci wielohaczykowych sznurów; w formie stawnej lub ciągnionej.

Zawód – rybak
Czas 45 minut45 minut

Zawód - rybak

Innym sposobem połowu jest holowanie za kutrem sieci zwanej w tym przypadku włokiem. Wyróżniamy włoki denne i pelagiczne (do połowu w toni wodnej). Połowy trwają od doby do pięciu dni. Po tym czasie sieć wciągana jest na statek, ryby są z niej wybierane, a sieć składana.  Po połowach kuter wraca do do portu, przystani lub innego miejsca wyładunku.

We Władysławowie obejrzeć można
wystawę o zawodzie rybaka

Zawód - rybak
Czas 45 minut45 minut

Wiemy już, które gatunki ryb są bałtyckie. Znamy też okresy ochronne.

Wiemy już, które gatunki ryb są bałtyckie. Znamy też okresy ochronne.

Na Wydziale Nauk o Żywności i Rybactwa ZUT
w Szczecinie, powstało Muzeum Ichtiologiczne
zawierające tysiąc eksponatów zwierząt wodnych

A czy znamy budowę ryby i rybie zwyczaje? Jeśli nie, zapraszamy do zgłębienia wiedzy na ten temat. Jeśli natomiast wiesz, jaka jest budowa ryby, zapraszamy do kolejnej lekcji, z której dowiesz się o tym, co dobrego znaleźć można w rybach bałtyckich.

Dowiedz się, co dobrego znaleźć można w rybach.

Lekcja 3
Czas 45 minut45 minut

Ryby

Istnieje wiele gatunków ryb. Nie wszystkie jednak mogą zamieszkiwać Morze Bałtyckie. Warto nauczyć się rozróżniać gatunki typowo bałtyckie, ponieważ stanowią najważniejszy zasób naszego rodzimego morza. To one, zjadając mniejsze organizmy, są jednocześnie pożywieniem dla większych zwierząt i ludzi. Możemy nie mieć świadomości, ale to bardzo ważny łańcuch pokarmowy. Przetrwanie ryb morskich jest istotne dla życia pozostałych zwierząt w łańcuchu i jest kluczowe dla ludzi. Warto dowiedzieć się więcej na ten temat.

Łańcuch pokarmowy Morza Bałtyckiego

Czas 45 minut45 minut

Łańcuch pokarmowy

Łańcuch pokarmowy
Czas 45 minut45 minut

Łańcuch pokarmowy

Istota łańcucha pokarmowego Bałtyku polega na tym, że wszystkie jego elementy są niezbędne dla zachowania równowagi. W dużym skrócie – małe organizmy roślinne unoszące się w głębinach morskich żywią sie światłem i bakteriami. Są one jednocześnie pożywieniem dla mikroskopijnych organizmów zwierzęcych unoszących się w wodzie.

Te z kolei zjadane są przez mniejsze ryby, które stanowią z kolei pożywienie dla ryb większych. Ryby są pokarmem dla ssaków morskich, takich jak foka szara lub morświn oraz dla ptaków i ludzi. 

Łańcuch pokarmowy
Czas 45 minut45 minut

Po co chronić ryby bałtyckie?

Przy dnie bytują osobniki, które są w stanie przeżyć w bardziej słonej i słabiej natlenionej wodzie, a wyżej te, które mogą żyć w mniejszym zasoleniu, za to potrzebują wyższej temperatury i więcej tlenu. Ponieważ z powodu zmian klimatycznych coraz rzadziej zdarzają się wlewy słonej, natlenionej wody z Morza Północnego do Bałtyku, ilość mikroorganizmów zwierzęcych stanowiących pożywienie dla ryb stale spada. Jeśli w tym trudnym dla organizmów bałtyckich okresie będziemy dodatkowo nadmiernie łowić ryby, niektóre gatunki mogą całkowicie wyginąć. W efekcie wyginą także gatunki odżywiające się tymi rybami. Nie zapominajmy, że wśród nich są też ludzie. 

Czas 45 minut45 minut

Ograniczamy ślad węglowy

Jednocześnie z punktu widzenia ekologii, lepiej jest wybierać ryby lokalne (czyli bałtyckie) niż te, które muszą zostać przetransportowane na dużą odległość, np. z Oceanu Atlantyckiego do Polski. Taki wybór pomaga utrzymać środowisko naturalne w lepszej kondycji. Oszczędzamy wówczas paliwo niezbędne do transportu i energię potrzebną do zapewnienia warunków chłodniczych. 

Czas 45 minut45 minut

Lokalne jest lepsze

Dzięki lokalnym produktom mniej zanieczyszczeń trafia do atmosfery, a do naszych organizmów dostaje się mniej substancji konserwujących pożywienie, gdyż wybieramy świeżą rybę.

Czas 45 minut45 minut

Jak pogodzić ochronę ryb i ich łowienie?

Jeśli wybieramy rybę na obiad, wybierajmy tę bałtycką, lokalną. W tym celu w dalszej części lekcji nauczymy się je rozpoznawać. 
Z kolei chcąc dbać o zrównoważony rozwój bałtyckich gatunków, pamiętajmy o okresach ochronnych, w których nie wolno łowić poszczególnych gatunków, właśnie po to, by mogły się odradzać. Zaczniemy więc od poznania ryb żyjących w Morzu Bałtyckim.
 

Jak pogodzić ochronę ryb i ich łowienie?

Rodzaje ryb bałtyckich

Czas 45 minut45 minut

Ryby Morza Bałtyckiego

W Bałtyku żyje wiele gatunków ryb. Są to ryby, które potrafią żyć w morzu słonawym, a także te, które dobrze odnajdują się w ujściach rzek wpadających do Bałtyku, czyli tam, gdzie woda słodka miesza się ze słoną. Pod tym względem wyróżniamy gatunki ryb typowo morskie, dwuśrodowiskowe oraz słodkowodne. 

Ryby Morza Bałtyckiego
Czas 45 minut45 minut

Ryby słonowodne

Ryby słonowodne

Im bardziej słona woda,
tym większe żyją w niej ryby

Gatunki ryb lubiące słoną wodę żyją w morzach i oceanach. Nazywamy je rybami morskimi. W Polsce spotkać je można w Morzu Bałtyckim. Najczęściej łowione są sieciami przez rybaków – na dużą skalę do celów spożywczych. Do najpopularniejszych gatunków słonowodnych, żyjących w Morzu Bałtyckim, należą: dorsz, belona, dobijak, śledź bałtycki, witlinek, szprot, gładzica, stornia, skarp.

Czas 45 minut45 minut

Dorsz bałtycki – Gadus morhua callarias

Długość ciała 40–70 cm; oprócz płetwy ogonowej, piersiowej, brzusznej i odbytowej posiada jeszcze trzy płetwy grzbietowe.

Podgatunkiem dorsza atlantyckiego (żyjącego w dużo bardziej słonych wodach oceanu) jest dorsz bałtycki. Ten bałtycki jest jednak mniejszy od atlantyckiego. A łączy je to, że do rozrodu potrzebują bardzo słonej wody. By samica mogła złożyć ikrę, wędruje w kierunku Gotlandii, Bornholmu i Gdańska, gdzie w głębinach warunki są odpowiednie. 

Kształt ciała dorsza przypomina wrzeciono. Pokryte jest drobną łuską. Linia naboczna jest wyraźna, a nad nią znajdują się kropki. Boki są jaśniejsze niż grzbiet, a spód jest prawie biały. Na podbródku posiada jeden wąs. Jest drapieżnikiem, żywiącym się innymi rybami i skorupiakami. Żyje do 17 lat.

Dorsz bałtycki – Gadus morhua callarias
Czas 45 minut45 minut

Stornia – Platichthys flesus

Długość ciała 30–35 cm, jest koloru szarozielonego z czerwonymi cętkami po jednej stronie. 

W nadbałtyckich smażalniach mylnie nazywana flądrą. Flądra to jednak potoczna nazwa różnych ryb z rodziny flądrowatych, o podobnym kształcie. Poprawną nazwą tej ryby jest stornia. Jest rybą płaską, zamieszkującą dno na głębokości do 100 metrów. Posiada dwoje oczu osadzonych zazwyczaj po prawej stronie ciała. Gdy spoczywa na dnie, umiejscowione u góry oczy ułatwiają jej obserwację toni morskiej. Z wierzchu jej ciało pokrywają cętki. Łuskę ma drobną. Płetwa grzbietowa sięga od głowy aż do trzonu płetwy ogonowej. Mieszka blisko brzegu, gdzie najchętniej wybiera muliste ujścia rzek, a rozmnaża się około 300 km od lądu. Żywi się bezkręgowcami żyjącymi przy dnie takimi jak skorupiaki, czy małże oraz mniejszymi rybami. Żyje do 15 lat.

Stornia – Platichthys flesus
Czas 45 minut45 minut

Śledź bałtycki – Clupea harengus membras

Dorasta średnio do ok. 25 cm, posiada srebrzyste łuski o wydłużonym kształcie.

Śledź bałtycki jest najmniejszą z odmian śledzia oceanicznego. Jego głowa nie ma łusek. Oko jest stosunkowo duże. Kształt wrzecionowaty, ciało smukłe, pokryte srebrzystą łuską. Pływa w ławicach na głębokościach do 250 metrów, choć rozmnaża się na płyciznach. Żywi się larwami ryb i skorupiakami. Żyje do 25 lat, jednak najczęściej do 6–7 lat.

Śledź bałtycki – Clupea harengus membras
Czas 45 minut45 minut

Szprot bałtycki – Sprattus sprattus balticus

Długość ciała od 10 do 14  cm; ciało pokryte jest srebrnymi łuskami, a grzbiet zabarwiony na niebiesko.

Niewielka ryba, o długości około 10 cm. Posiada duże oczy. Ciało ma kształt wydłużony o kolorze srebrzystym. Grzbiet jest ciemniejszy niż spód. Nie ma linii nabocznej. Szprot żywi się planktonem. Żyje do 6 lat.

Szprot bałtycki – Sprattus sprattus balticus
Czas 45 minut45 minut

Skarp – Scophthalmus maximus

Długość skarpia w Bałtyku dochodzi do ok. 50 cm. Kształt ciała jest niemal kolisty i spłaszczony. Strona oczna szara, z czarnymi  plamkami pokrywającymi całą jej powierzchnię.

Skarp jest dużą, kolistą i płaską rybą. Młode osobniki mają oczy z obu stron ciała, a w miarę dojrzewania (gdy mierzą już ponad 25 mm) prawe oko przemieszcza się na lewą stronę ciała. Łuski skarpia mają plamki i ciemnobrązowy kolor. Ryba ta mieszka na dnie Bałtyku, gdzie chętnie zakopuje się w mule. Przebywa na głębokościach od 20 do 70 metrów. Żywi się rybami, skorupiakami i mięczakami bytującymi na dnie. Żyje do 25 lat. To gatunek bliski zagrożenia.

Skarp – Scophthalmus maximus
Czas 45 minut45 minut

Belona – Belone belone

Długość ciała do 90 cm i masa do 1 kg.

Zwana też bocianem Bałtyku. Oczy ma duże, a szczęki długie i cienkie. Ma wydłużone ciało, spłaszczone bocznie. Łuski ma w kolorze od ciemnoniebieskiego lub ciemnozielonego na grzbiecie, przez srebrzyste boki, po jasny spód. Żyje w wierzchnich warstwach wody, w stadach. Dzięki długim z łatwością żywi się skorupiakami, mięczakami i rybami.
Żyje do 3 lat.

Belona – Belone belone
Czas 45 minut45 minut

Ryby dwuśrodowiskowe

Ryby dwuśrodowiskowe

Ryby dwuśrodowiskowe
potrafią żyć w wodach słonych i słodkich

Bywają też ryby tzw. dwuśrodowiskowe, czyli takie, które radzą sobie w wodzie słodkiej i słonej. Przykładem są łososie i węgorze. 

Czas 45 minut45 minut

Łosoś atlantycki – Salmo salar

Długość ciała osobnika dorosłego ok. 100–150 cm; łuski koloru srebrnego z widocznym bocznym pasem (linią naboczną), oddzielającym grzbiet od podbrzusza; na grzbiecie czarne plamki. 

Ma kształt wrzecionowaty z zarysowaną linią naboczną, powyżej której widać cętki. U samców w okresie tarła dolna szczęka przybiera haczykowaty kształtc. Samce mają bardziej jaskrawe kolory niż samice, zwykle jednak w odcieniu oliwkowo-szarego, zielono-oliwkowego, ciemnobrązowego, żółtawego lub czerwonego. Występują jedynie w czystych wodach. Dorosłe osobniki życie spędzają w morskich głębinach, jednak rozmnażają się w czystych wodach słodkich. Płyną z morza do słodkich rzek, gdzie przystępują do tarła. Młode, gdy dojrzeją, płyną do morza, gdzie przebywają aż do osiągnięcia wieku reprodukcyjnego. Łosoś bałtycki jest gatunkiem zagrożonym. Jego połowy są limitowane. 

Łosoś atlantycki – Salmo salar
Czas 45 minut45 minut

Tajemnice węgorzy

Węgorze potrafią pokonywać tysiące kilometrów, by z malutkiej sadzawki dostać się do rzeki, a następnie przebyć tysiące kilometrów przez cały Ocean Atlantycki, by złożyć ikrę w Morzu Sargassowym. Są bardzo zdeterminowane. W tym celu potrafią nawet przemieszczać się po lądzie. 

Tajemnice węgorzy
Czas 45 minut45 minut

Akwakultura

Ryby możemy podzielić także na te, które od urodzenia żyły wolno w naturalnych zbiornikach oraz na te, które są hodowane do celów spożywczych (w zbiornikach sztucznych lub naturalnych). Choć najchętniej wybieramy ryby żyjące dziko, to pamiętajmy, że hodowla ryb jest konieczna, by pozyskiwać żywność. Prawie 20 proc. produkcji rybnej w UE jest możliwe dzięki akwakulturze, czyli hodowli ryb dla celów spożywczych.

Akwakultura
Czas 45 minut45 minut

Ryby dziko żyjące w Morzu Bałtyckim

Ryby żyjące w Morzu Bałtyckim wiodą wolne i nieskrępowane życie, w naturalnym dla nich środowisku. Dużym zagrożeniem dla ich przetrwania jest przełowienie, czyli tak duże wyławianie niektórych gatunków, że ich zasoby nie mogą się zregenerować. By temu zaradzić, wprowadzono przepisy prawne, które określają jak duże osobniki można wyławiać z Morza Bałtyckiego. Ustalone zostały także okresy ochronne, podczas których nie można łowić danych gatunków ryb.

Ryby dziko żyjące w Morzu Bałtyckim
Czas 45 minut45 minut

Wymiary ochronne

Wymiary ochronne

Dla ochrony gatunków morskich polskie prawo wprowadza wymiary ochronne, które zależą od obszarów morskich oraz długości statków, na których się je poławia. Przykładowe minimalne wymiary poławianych ryb to:

  • certa – 30 cm, 
  • dorsz – 35 cm, 
  • gładzica – 25 cm, 
  • jaź – 25 cm, 
  • leszcz – 40 cm, 
  • sandacz – 45 cm, 
  • śledź – 16 cm, 
  • stornia – 25 cm, 
  • turbot – 30 cm, 
  • węgorz – 50 cm, 
  • łosoś – 60 cm.
Czas 45 minut45 minut

Okresy ochronne

Okresy ochronne
Czas 45 minut45 minut

Okresy ochronne

Obowiązuje zakaz prowadzenia jakichkolwiek połowów, w tym połowów ryb gatunków żyjących na środkowych głębokościach.
a) dorsza – od 1 lipca do 31 sierpnia,
b) łososia i troci – od 15 września do 15 listopada w pasie wód o szerokości 4 Mm od brzegu.

Okresy ochronne
Czas 45 minut45 minut

Okresy ochronne

c) sandacza:
– od 25 marca do 10 maja na obszarze wód na zachód od południka 16°40'00'' długości geograficznej wschodniej,
– od 10 kwietnia do 31 maja na obszarze wód między południkami 16°40'00'' a 19°21'00'' długości geograficznej wschodniej,
– od 20 kwietnia do 10 czerwca na obszarze wód na wschód od południka 19°21'00'' długości geograficznej wschodniej,
d) jesiotra ostronosego – od 1 stycznia do 31 grudnia,
e) węgorza – od 1 listopada do 31 stycznia,
f) siei – od 1 stycznia do 31 stycznia oraz od 1 grudnia do 31 grudnia;

Okresy ochronne
Czas 45 minut45 minut

Całkowity zakaz połowów komercyjnych

Całkowity zakaz prowadzenia połowów obowiązuje:

  • od 4 czerwca do 31 sierpnia na podobszarach 25 i 26 Morza Bałtyckiego,
  • od 4 czerwca do 31 lipca na podobszarze 24 Morza Bałtyckiego

 

Aby móc prowadzić rybołówstwo komercyjne, armator musi posiadać licencję połowową oraz specjalne zezwolenie połowowe, które określa maksymalną liczbę sztuk lub masę danego gatunku, jaką statek rybacki może w danym roku odłowić

Całkowity zakaz połowów komercyjnych
Czas 45 minut45 minut

Na pomoc rybom – certyfikaty

Żeby mieć pewność, czy decydujemy się na rybę ze zrównoważonego połowu należy dokładnie czytać etykiety na opakowaniach. Na nich często znajdziemy certyfikaty. Wskazują one np., że ryba pochodzi ze zrównoważonych połowów posiadających certyfikat MSC. Gdy zwrócimy uwagę na kupowane w sklepie ryby morskie, zobaczymy, że nie wszystkie ryby pochodzące z akwenów morskich posiadają ten certyfikat. Istnieją też certyfikaty, które informują nas o tym, że ryba pochodzi z odpowiedzialnych hodowli posiadajacych certyfikat ASC. Nie wszystkie ryby hodowlane go posiadają.

Na pomoc rybom – certyfikaty
Czas 45 minut45 minut

Na pomoc rybom – certyfikaty

Istnieje też wiele regionalnych systemów certyfikacji, które przyznawane są rybom złowionym zgodnie z prawem i zasadami, certyfikujących ryby pochodzące z Alaski lub Islandii. Wszystkie certyfikaty wspierają odbudowę zasobów ryb bałtyckich oraz mają pomóc kupującym podjąć mądrą decyzję o tym, czy rybę kupić, czy nie. Wspieranie producentów dbających o normy środowiskowe wspiera także rybaków poławiających ryby zgodnie z normami oraz przede wszystkim chroni ryby.

Na pomoc rybom – certyfikaty
Czas 45 minut45 minut

Zawód – rybak

Ryby stanowią główne źródło pożywienia i utrzymania dla ponad 800 milionów ludzi na całym świecie. Wielu Polaków także utrzymuje się z rybactwa i rybołówstwa. Rybacy pracują na kutrach rybackich. To prawdziwi ludzie morza. Jednak zwykle nie są samodzielni, a pracują dla większych firm, tzw. armatorów. Kuter nie popłynie na połów bez kapitana, zwanego szyprem. To on decyduje o tym, czy kuter powinien wyruszyć na połów. Zwykle połów zaczyna się wcześnie rano, jeszcze przed wschodem słońca.

Zawód – rybak
Czas 45 minut45 minut

Zawód – rybak

Po dotarciu na łowisko stawia się sieci, stąd też mamy sieci stawne:
nety – zastawiane bezpośrednio na dnie;
mance – zastawiane w toni morskiej, nad dnem;
pławnice – pływające tuż pod powierzchnią wody.

Zawód – rybak
Czas 45 minut45 minut

Zawód – rybak

Mamy też narzędzia haczykowe: 
wędy – charakteryzują się wykorzystaniem do połowu rybackiego haczyków. Mogą być stosowane pojedynczo lub w postaci wielohaczykowych sznurów; w formie stawnej lub ciągnionej.

Zawód – rybak
Czas 45 minut45 minut

Zawód - rybak

Innym sposobem połowu jest holowanie za kutrem sieci zwanej w tym przypadku włokiem. Wyróżniamy włoki denne i pelagiczne (do połowu w toni wodnej). Połowy trwają od doby do pięciu dni. Po tym czasie sieć wciągana jest na statek, ryby są z niej wybierane, a sieć składana.  Po połowach kuter wraca do do portu, przystani lub innego miejsca wyładunku.

We Władysławowie obejrzeć można
wystawę o zawodzie rybaka

Zawód - rybak
Czas 45 minut45 minut

Wiemy już, które gatunki ryb są bałtyckie. Znamy też okresy ochronne.

Wiemy już, które gatunki ryb są bałtyckie. Znamy też okresy ochronne.

Na Wydziale Nauk o Żywności i Rybactwa ZUT
w Szczecinie, powstało Muzeum Ichtiologiczne
zawierające tysiąc eksponatów zwierząt wodnych

A czy znamy budowę ryby i rybie zwyczaje? Jeśli nie, zapraszamy do zgłębienia wiedzy na ten temat. Jeśli natomiast wiesz, jaka jest budowa ryby, zapraszamy do kolejnej lekcji, z której dowiesz się o tym, co dobrego znaleźć można w rybach bałtyckich.

Dowiedz się, co dobrego znaleźć można w rybach.

Lekcja 3
Ciasteczka
Ciasteczka

W celu poprawy działania strony korzystamy z ciasteczek. Zakładamy, że Ci to nie przeszkadza. Jeśli przeszkadza, opuść naszą stronę.

Więcej